Zgodnie z art. 252 ustawy o finansach publicznych (Dz. U. z 2024 r., poz. 530), dalej: u.f.p.:
„Dotacje udzielone z budżetu jednostki samorządu terytorialnego:
1) wykorzystane niezgodnie z przeznaczeniem,
2) pobrane nienależnie lub w nadmiernej wysokości
– podlegają zwrotowi do budżetu wraz z odsetkami w wysokości określonej jak dla zaległości podatkowych, w ciągu 15 dni od dnia stwierdzenia opisanych wyżej okoliczności.
Nie oznacza to jednak, że opisane prawo organu dotującego do żądania zwrotu dotacji nie jest ograniczone czasowo. Należność z tytułu zwrotu dotacji może ulec tzw. przedawnieniu, co z kolei uniemożliwia przymusowe jej dochodzenie przez organ dotujący. Autor omówi ciekawy wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gliwicach (dalej „WSA w Gliwicach”) z dnia 10 lutego 2023 r., sygn. akt III SA/Gl 790/22, dotyczący materii przedawnienia należności z tytułu zwrotu dotacji oświatowej.
Dla zwrotu dotacji oświatowej wymagane jest wszczęcie postępowania i wydanie przez organ dotujący decyzji administracyjnej. Ustawa o finansach publicznych nie reguluje kwestii przedawnienia należności z tytułu zwrotu dotacji, zatem odpowiednie zastosowanie będą miały przepisy działu III ustawy z dnia 29 lipca 1997 r. Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2025 r., poz. 111), dalej: „Ordynacja”. WSA w Gliwicach wskazał w omawianym wyroku, że decyzja o nałożeniu obowiązki zwrotu dotacji jest decyzją o charakterze deklaratoryjnym, o której mowa w art. 21 § 1 Ordynacji. Inaczej mówiąc, decyzja sama w sobie nie tworzy zobowiązania, a potwierdza, że zobowiązanie do zwrotu dotacji powstało. Jak wskazał sąd w uzasadnieniu: Zobowiązanie do zwrotu dotacji powstaje bowiem z mocy prawa z chwilą zaistnienia określonych okoliczności faktycznych, to jest wydatkowania środków niezgodnie z przeznaczeniem albo ich nienależnego lub nadmiernego pobrania. Tym samym do powstania zobowiązania nie jest wymagana decyzja, gdyż decyzja obowiązku tego nie tworzy. Obowiązek zwrotu dotacji powstaje niezależnie od tego, czy w sprawie wydana została, czy też nie, decyzja nakazująca jej zwrot. Decyzja o zwrocie dotacji potwierdza jedynie zaistnienie zobowiązania powstałego z mocy prawa. Decyzja w takim wypadku jest niezbędna, aby wyegzekwować istniejące już zobowiązanie.
Powyższe stwierdzenie ma poważne konsekwencje, jeżeli chodzi datę rozpoczęcia biegu terminu przedawnienia należności z tytułu zwrotu dotacji. Odpowiednie zastosowanie znajdzie bowiem art. 70 § 1 Ordynacji. Zgodnie z tym przepisem zobowiązanie podatkowe przedawnia się z upływem 5 lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym upłynął termin płatności podatku. W rozpatrywanym problemie nie chodzi o podatek, lecz o zwrot należności publicznoprawnej, ale zasada pozostaje ta sama. WSA w Gliwicach stwierdził, że w przypadku zwrotu dotacji, w tym oświatowej: pięcioletni termin przedawnienia, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym upłynął termin płatności, w przypadku wykorzystania środków niezgodnie z przeznaczeniem, pobranych nienależnie lub w nadmiernej wysokości – rozpoczyna swój bieg od dnia otrzymania tych środków przez beneficjenta. W takim przypadku organy władne są wydać w tym przedmiocie decyzję, o której mowa w art. 252 ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (Dz. U. z 2021 r., poz. 305 z późn. zm.) w terminie 5 lat, licząc od końca roku, w którym nastąpiła wypłata dotacji beneficjentowi.
Konkludując, z wyroku WSA w Gliwicach wynika, że organy dotujące mają pięć lat na wydanie decyzji o zwrocie dotacji, licząc od końca roku, w którym ta dotacja została udzielona. Co więcej, decyzja ta powinna nabrać waloru decyzji ostatecznej. Zatem w przypadku wniesienia odwołania od decyzji organu dotującego w przywołanym pięcioletnim terminie powinna zostać również wydana i doręczona decyzja organu II instancji. Zgodnie z uchwałą 7 sędziów NSA z dnia 6 października 2003 r., sygn. akt FPS 8/03, zobowiązanie podatkowe przedawnia się, jeżeli termin przewidziany w art. 70 § 1 Ordynacji upłynął przed wydaniem decyzji organu odwoławczego.
Dla przykładu, jeżeli sprawa zwrotu dotyczy dotacji udzielonej (wypłaconej) w 2025 r., to dla uniknięcia terminu przedawnienia ostateczna decyzja powinna zostać wydana do końca roku 2030.
